National New: ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਬਦਲਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ “ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ” ਤਹਿਤ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਰੱਖਿਆ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਲੋੜ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਟਾਕਹੋਮ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਪੀਸ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ (SIPRI) ਦੀ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
SIPRI ਰਿਪੋਰਟ: ਭਾਰਤ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ
SIPRI ਦੀ 2020-24 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਥਿਆਰ ਆਯਾਤਕ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 8.3% ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਜੰਗੀ ਯੂਕਰੇਨ (8.8%) ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਹਥਿਆਰ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਯੂਕਰੇਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਥਿਤੀ 2022 ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਨਾਲ ਹੋਈ ਜੰਗ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਲਗਭਗ 35 ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵਜੋਂ ਹਥਿਆਰ ਮਿਲੇ ਹਨ।
ਚੀਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ
ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰਲੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਚੀਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਉਲਟ ਰੁਝਾਨ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2015-19 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 2020-24 ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਦਾ ਧਿਆਨ ਹੁਣ ਘਰੇਲੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ‘ਤੇ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਹਥਿਆਰ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼
ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਨਿਰਯਾਤਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 43% ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਰਾਂਸ (9.6%) ਅਤੇ ਰੂਸ (7.8%) ਦਾ ਨੰਬਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ: ਸੰਤੁਲਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਡਲ
ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ – ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੋ, ਪਰ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਤੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਰਾਹੀਂ ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ। ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਰੱਖਿਆ ਨੀਤੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ‘ਬਫਰ ਰਣਨੀਤੀ’ ਅਪਣਾਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਗੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਸੰਭਾਵੀ ਹਮਲੇ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਸੰਗਮ
ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਆਯਾਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਜੁਟਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਵੀ ਹੈ। SIPRI ਰਿਪੋਰਟ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਮਹੱਤਵ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
