ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਤਾਜ਼ਾ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰ ਪੰਜਵਾਂ ਆਦਮੀ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦਾ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ 22.4% ਆਦਮੀ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਰਾਹਤ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ 2015-16 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਅੰਕੜਾ 29.2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਕੁਝ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਰਾਜ: ਗੋਆ ਤੋਂ ਬਿਹਾਰ ਤੱਕ
ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 59.1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (56.6 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ), ਤੇਲੰਗਾਨਾ (50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ), ਝਾਰਖੰਡ (40.4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ) ਅਤੇ ਓਡੀਸ਼ਾ (38.4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ) ਵਰਗੇ ਰਾਜ ਹਨ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, 2016 ਵਿੱਚ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬਬੰਦੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉੱਥੇ ਵੀ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। 2015-16 ਵਿੱਚ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ 28.9 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਆਦਮੀ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਹੁਣ ਘੱਟ ਕੇ 17 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ।
ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ
2015-16 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ 0.6 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 2019-21 ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਕੇ 1.4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਮਰਦਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦੀ ਦਰ ਵੀ ਵਧੀ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਕੜਾ 24.7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 27.9 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਧੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਧਦੇ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਧਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ
ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਖੇਤਰ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੈ। ਇੱਥੇ 2015-16 ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ 26.3 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 2019-21 ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਕੇ 17.8 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗੋਆ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਹੈ, ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 0.8 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪੁਰਸ਼ ਅਤੇ 0.1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਔਰਤਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਦਰ 44.7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 59.1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਨਸ਼ਾ ਵਿਰੋਧੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ
ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਰਜ ਯੋਜਨਾ (NAPDDR) ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਜਾਗਰੂਕਤਾ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪੁਨਰਵਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਫੈਲਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ‘ਡਰੱਗ ਫ੍ਰੀ ਇੰਡੀਆ’ ਮੁਹਿੰਮ ਤਹਿਤ ਹੈਲਪਲਾਈਨਾਂ ਅਤੇ ਪੁਨਰਵਾਸ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਯਤਨਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਆਮ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵਜੋਂ ਮਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
